آرمان‌شهر تکنولوژی و مرگ طبیعت

اکنون گروهی از دانشمندان نامدار و نگران از آینده پیش‌بینی می‌کنند که پیشرفت تکنولوژیکی دارد جهان را به سمت یک «نقطة منحصر به فرد»پیش می‌برد، نقطه‌ای که در آن تکنولوژی و طبیعت یکی خواهند شد. در این تقاطع، دنیایی که ما شناخته‌ایم، منقرض و تعاریف جدیدی از «زندگی»، «طبیعت» و «بشر» ارایه خواهد شد.

لطفا به ادامه ی مطلب رجوع کنید

در اینکه روند رشد تکنولوژی در صنعت و علم به طور تصاعدی در حال افزایش است شکی نیست. بحثی هم درباره‌ی دستاوردهایی که سرعت عنان گسیخته ابتکار و خلاقیت به همراه می‌آورد نیست. اکنون گروهی از دانشمندان نامدار و نگران از آینده پیش‌بینی می‌کنند که پیشرفت تکنولوژیکی دارد جهان را به سمت یک «نقطة منحصر به فرد» (Singularity) (1) پیش می‌برد، نقطه‌ای که در آن تکنولوژی و طبیعت یکی خواهند شد. در این تقاطع، دنیایی که ما شناخته‌ایم، منقرض و تعاریف جدیدی از «زندگی»، «طبیعت» و «بشر» ارایه خواهد شد.


ورنر وینگ استاد علوم کامپیوتری دانشگاه سان دیگو، در سال 1993 به جماعت دانشمندان چنین هشدار داد که: «ما در پرتگاه تغییری هستیم که با پیدایش زندگی بشر بر روی زمین قابل قیاس است. طی 30 سال به ابزار تکنولوژیکی‌ای مجهز خواهیم شد که هوش فرابشری خلق خواهند کرد و اندکی پس از آن عصر بشر به پایان خواهد رسید».


برخی فلاسفه و دانشمندان نظریه‌پردازی کرده‌اند که مقصد اصلی حیات، پدید آوردن سینگولاریتی است. صنایع تکنولوژیکی پیشرو که به مفهوم سینگولاریتی واقف‌اند، همواره نگران آن هستند که اگر مردم از پیامدهای واقعی آن اطلاع داشته باشند، هرگز بسیاری از تکنولوژی‌های جدید و نیازموده‌ای همچون غذاهای دستکاری شده‌ی ژنتیکی، نانو تکنولوژی و روبوتیک را نخواهند پذیرفت.


تحول ماشینی


کتاب‌های فراوانی درباره‌ی سینگولاریتی آینده به بازار آمده‌اند. دنباله‌ی فیلم جنجالی ماتریکس در سال 2003 به کندوکاو و فلسفه و خاستگاه آینده‌ی زمین تحت کنترل ماشین پرداخته است. بازیگران ماتریکس باید کتاب سال 1994 کوین کلی را می‌خواندند. نام این کتاب این بود: خارج از کنترل: ظهور تمدن جدید زیستی. در صفحه‌ی اول این کتاب می‌خوانیم: «قلمرو آنها که زاده شده‌اند ـ یعنی همه‌ی طبیعت ـ با قلمرو آنها که ساخته شده‌اند ـ همه‌ی چیزهایی که ساخته‌ی دست بشر است ـ دارد یکی می‌شود».


در همین زمان براداران وارنر ساخت‌ گران‌ترین فیلم تمام زمان‌ها را آغاز کرده بودند، دنباله‌ی 180 میلیون دلاری به نام ترمیناتور 3: ظهور ماشین‌ها. این دقیقاً یک دهه قبل از تحول واقعی ماشین‌هاست که پیش‌بینی می‌شود با سرعتی «خارج از کنترل» تمدن بشری را به سمت سینگولاریتی پیش‌ می‌برند.


«قوانینی» چند برای عملکرد سینگولاریتی اساسی هستند: اولین آنها قانون مور است. یکی از مؤسسان شرکت کامپیوتری اینتل، گوردون‌ ای مور است که می‌گوید است شمار ترانزیستورهایی که در یک تراشه‌ی کامپیوتر جا می‌شوند از سال 1959 (از زمان آغاز به کار مدارهای یکپارچه) به مدت 6 سال، هر ساله دو برابر شده‌اند. به پیش‌بینی مور این روند می‌تواند ادامه پیدا کند. هر چند که اکنون، سرعت دو برابر شدن در دوره‌ای 18 ماهه تکرار می‌شود. امروز، میلیون‌ها مدار را می‌توان بر روی تراشه‌ی کوچک کامپیوتری یافت و «پیشرفت» تکنولوژیکی با روندی تصاعدی و نه روندی خطی در حال صعود است.


استوارت برند در کتاب‌اش با نام «ساعتِ اکنونِ دراز مدت» (The clok of the long now) قانون دیگری را مطرح می‌کند: قانون مونسانتو که بیان می‌کند، توانایی شناسایی و استفاده از اطلاعات ژنتیک هر 12 تا 24 ماه یک بار دو برابر می‌شود. این روند تصاعدی در رشد و دانش زیستی، کشاورزی، تغذیه و مراقبت‌های بهداشتی را همگام به ظهور صنعت علوم زیستی تغییر می‌دهد.


شرکت IBM برنامه‌ریزی کرده است که در سال 2005 کامپیوتر «ژن آبی» را به جهان عرضه کند، کامپیوتری که یک میلیون میلیارد محاسبه را در یک ثانیه انجام می‌دهد، یعنی 20 برابر قدرت مغز انسان. این کامپیوتر می‌تواند تمام محتویات کتابخانه‌ی کنگره را در کمتر از دو ثانیه منتقل کند. طبق قانون مور سخت‌افزار کامپیوتر در اولین دهه‌ی این قانون از قدرت مغز بشر پیشی خواهد گرفت. نرم‌افزاری که با ذهن بشر رقابت می‌کند، یعنی هوش مصنوعی، شاید چند سالی دقت لازم داشته باشد تا متحول شود.


دستیابی به بی‌نهایت


جمعیت بشر هم رشد تصاعدی‌ای را تجربه می‌کند. دن ادر یکی از متخصصان مرکز هوش مصنوعی بوئینگ می‌گوید که «رشد جمعیت بشر در ده هزار سال اخیر از یک روند هزلولوی تبعیت می‌کند ... با مجانبی که از سال 2030 پس از میلاد می‌گذرد». البته عدد بی‌نهایت جمعیت بشر غیرممکن است. دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که جمعیت‌ زمین تا میانه‌ی این قرن از مرز 9 میلیارد نفر خواهد گذشت.


ادر عنوان می‌کند که افزایش پیش‌بینی شده‌ی هوش مصنوعی با مجانب رشد جمعیت بشر مقارن می‌شود.او گمان می‌کند که زندگی مصنوعی می‌تواند روند تصاعدی افزایش خود را آغاز کند، آن هم در زمانی که زندگی زیستی به حد نهایت‌اش نزدیک می‌شود. دانشمندان در این باره زیاد بحث نمی‌کنند، اگر قرار باشد چنین چیزی در آینده رخ دهد. اما هنوز در این باره بحث است که چه کشفی باعث بروز حوادث تکنولوژیکی‌ می‌شود که زمین را تغییر خواهند داد. دانشمندان پیشنهاد می‌کنند که پیشرفت‌های تکنولوژیکی یا کشف هوش مصنوعی می‌تواند آغازگر سینگولاریتی باشد.


جهانی‌سازی تکنولوژیکی


فیزیکدانان، ریاضی‌دانان و دانشمندانی چون ورنر وینگ و ری کرزویل با تئوری‌های تغییر تکنولوژیک و سریع خود، مرزهای احتمالی سینگولاریتی را مشخص کرده‌اند و با اعتماد به نفس اثراتی را پیش‌بینی کرده‌اند که دنیا را به سمت این نقطه در دو دهه‌ی آینده رهنمون خواهد شد.


افرادی که نزدیک‌ترین اشخاص به این تئوری‌ها و قوانین هستند ـ متخصصان فنی ـ نمی‌توانند صبر کنند تا زمان سینگولاریتی فرا برسد. معتقدان واقعی، خود را «پساانسان» و «اومانیست‌های تغییر یافته» می‌نامند و فعالانه در پی آن هستند که نه‌تنها سینگولاریتی را پدیدار سازند، بلکه با آنچه که «تکنولوژی ترس‌ها» و «نئولادیت‌ها» می‌نامند رویارو شوند. ـ ائتلاف پیشرفت که در ژوئن 2001 شکل گرفت، درباره‌ی «رؤیای هوش مصنوعی حقیقی که ثروتی جدید به بشریت می‌بخشد که تاکنون نداشته است» خیالبافی می‌کند. وب سایت این جماعت بخش‌های متعددی را به نمایش می‌گذارد که در آنها استراتژی‌ها و تاکتیک‌های مؤسسات گروه‌های محیط زیست را برای «رویارویی» نشانه گرفته‌اند.


بسیاری از گروه‌های صنعتی که خواستار پیشرفت علمی با سرعت بیشتر هستند، اذعان دارند که بزرگ‌ترین تهدید برای پیشرفت تکنولوژیک از سوی گروه‌های هوادار محیط زیست اعمال می‌شود، البته نه فقط از سوی آنها که از سوی یک جناح کوچک علمی که صدای بلندتری نسبت به دیگران دارد.


هشدار


در آوریل 2000، مشکلی بر سر راه سینگولاریتی قرار گرفت. این مشکل از سوی منبعی که ضعیف به نظر می‌رسد ایجاد شد و آن بیل جوی، محقق ارشد میکرو سیستم Sun بود. جوی یکی از مؤسسان شرکت میکروسیستم سان است. او از کسانی بود که به تولید کامپیوتر یونیکس کمک کرد و سیستم‌های جاوا و نرم‌افزار جینی (Jini) را به راه انداخت (سیستم‌هایی که به اینترنت «جان» بخشیدند).


جوی در داستانی که در مجله‌ی ویراد (Wired) منتشر شد با نام «چرا آینده به ما نیاز ندارد» نسبت به خطراتی هشدار داده بود که با توسعه‌ی ژنتیک، نانوتکنولوژی و روبوتیک تحمیل می‌شدند. هشدار او مبنی بر اثرات پیشرفت تصاعدی و عنان گسیخته‌ی تکنولوژی، اعتبار جدیدی به سینگولاریتی بخشید. جوی پیش‌بینی کرده بود که «ما آخرین نسل بشر خواهیم بود، مگر آنکه چیزی تغییر کند». او هشدار داده بود که «دانش به تنهایی کشتار جمعی را باعث خواهد شد». او این پدیده را «کشتار جمعی به کمک دانش» (KMD) نام نهاده بود.


روزنامه‌ی تایمز لندن سخنان جوی را با نامه‌ای که انیشتین در سال 1939 به روزولت رئیس‌جمهور آمریکا نوشته بود مقایسه کرد. انیشتین در آن نامه نسبت به خطرات بمب هسته‌ای هشدار داده بود.


تکنولوژی‌های قرن 20 باعث ظهور تکنولوژی‌های هسته‌ای، زیستی و شیمیایی (NBC) شدند که هم قدرت زیادی دارند و هم دسترسی به مقادیر عظیمی از مواد خام (و اغلب کمیاب) را می‌طلبند، به علاوه‌ی اطلاعات فنی و تخصصی و صنایع بزرگ مقیاس. تکنولوژی‌های ژنتیک، نانوتکنولوژی و روبوتیک (GNR) قرن 21، نه به امکانات و تسهیلات وسیع نیاز دارند، نه به مواد خام کمیاب.


تهدیدی را که تکنولوژی‌های GNR اعمال می‌کنند، این واقعیت تقویت می‌کند که برخی از این تکنولوژی‌های جدید به گونه‌ای طراحی شده‌اند که قابلیت «بازسازی» دارند، یعنی می‌توانند نسخه‌های جدیدتری را از خودشان بسازند. بمب‌های هسته‌ای بمب‌های بیشتری تولید نکردند، یا نشت مواد سمی، باعث رشد مواد رسمی بیشتر نشدند. اگر تکنولوژی‌های GNR جدید و «خودساز» به محیط زیست وارد شوند، تقریباً غیرممکن خواهد بود که بتوان آنها را کنترل یا جمع‌آوری کرد.


جهانی‌سازی و سینگولاریتی


جوی می‌داند که بزرگ‌ترین خطراتی که در نهایت با آنها مواجه خواهیم شد، از دنیایی ریشه می‌گیرند که شرکت‌های جهانی در آن حکمرانی می‌کنند ـ آینده‌ای که بخش اعظم دنیا نمی‌دانند دنیا چگونه اداره می‌شود ـ. جوی می‌نویسد: «تکنولوژی‌های GNR قرن 21 را منحصراً شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی توسعه می‌دهند. ما تعهدات و نویدهای این تکنولوژی‌های جدید را درون سیستم به چالش کشیده نشده‌ای می‌جوییم که از سرمایه‌داری جهانی و فشارهای رقابتی و مشوقان متعدد مالی تشکیل شده است».


به اعتقاد جوی، نظام سرمایه‌داری جهانی، به همراه نرخ کنونی پیشرفت ما، شانس انقراض بشر را در زمان وقوع سینگولاریتی به 30 تا 50 درصد می‌رساند. او اضافه می‌کند که: «این تخمین‌ها نه تنها امیدوارکننده نیستند که احتمال بسیاری از پیامدهای هولناک را شامل نمی‌شود.»


پل کروتزن برنده‌ی جایزه‌ی نوبل در شیمی اتمسفری است. او می‌گوید که شیمی‌دانان در سال‌های آغازین قرن گذشته تصمیم گرفته بودند که به جای کلرین در تولید مایع خنک‌کننده‌ی تجاری، از برومین استفاده کنند. به این ترتیب سوراخ لایه‌ی ازن بزرگ‌تر می‌شود و می‌توانست اثرات شدیدی بر حیات روی کره‌ی زمین داشته باشد. به گفته‌ی کروتزن «جلوگیری از این تصمیم تنها یک خوش‌شانسی بود».


احتمال زیادی وجود دارد که دانشمندان و شرکت‌های جهانی، به پیشرفت‌های اساسی دست نیابند (یا بدتر، از بحث درباره‌ی آنها فعالانه خودداری کنند). کل نسل زیست‌شناسان، جای خود را به آزمایشگاه‌های بایوتک و نانوتک داده‌اند. کریک هولدرج زیست‌شناس که از زمان آغاز به کار بایوتک در دهه‌ی 1970 پی‌گیر آن بوده است هشدار می‌دهد که: «دانش زیست‌شناسی دارد ارتباط و اتصال خود را با طبیعت از دست می‌دهد».


البته هنوز در این میان چیزی از مقوله‌ی سینگولاریتی تکنولوژیک از قلم افتاده است. بهای واقعی پیشرفت تکنولوژیک و سینگولاریتی به معنی کاهش بی‌سابقه در ساکنان زمین خواهد بود، یعنی نرخ فزاینده‌ی انقراض در وسعت جهانی. انجمن حفاظت از جهان (IUCN)، کنگره‌ی بین‌المللی گیاهی و اکثریت زیست‌شناسان دنیا معتقدند که «کشتار جمعی» در وسعت جهانی، هم اکنون در حال جریان است. به عنوان نتیجه‌ی مستقیم فعالیت‌های بشری (استخراج منابع کشاورزی صنعتی، تولید حیوانی غیربومی و رشد جمعیت)، انتظار می‌رود که تا یک پنجم گونه‌های در حال حیات ـ اکثراً در مناطق استوایی ـ در طول 30 سال نابود شوند. دانیل سیمبر لوف متخصص گونه‌های زیستی دانشگاه تنسی در مصاحبه‌اش با واشنگتن پست گفته بود که: «سرعت نابودی گونه‌های زیستی، امروز بسیار بیشتر از گذشته است، حتی بیشتر از زمان برخورد شهاب‌ سنگ‌ها».


در یک نظرسنجی که از سوی هریس (Harris) در سال 1998 و از 5000 عضو مؤسسات علوم زیستی آمریکایی صورت گرفت مشخص شد که 70 درصد آنها معتقداند آنچه که «انقراض ششم» نامیده می‌شود، هم اکنون در حال وقوع است. نظرسنجی هم‌زمان دیگری از همین مؤسسه نشان داد که 60 درصد مردم کاملاً از تلاشی زیستی قریب‌الوقوع بی‌اطلاع هستند.


در همین زمان که مخلوقات کهن و زیستی طبیعت در خطر انقراض هستند، شکل‌های حیات مصنوعی که محصول آزمایشگاه‌های بایوتک هستند ـ نظیر گوجه‌فرنگی‌های بهبودیافته‌ی ژنی، ماهی آزاد دستکاری شده‌ی ژنتیکی، گوسفندهای همانند سازی شده ـ ظهور می‌یابند. در حال حاضر در فروشگاه‌های مواد غذایی آمریکا، 60 درصد مواد غذایی محصول مهندسی ژنتیک هستند و این نرخ در حال افزایش است. طبیعت و تکنولوژی فقط در حال تحول نیستند: آنها در حال رقابت و ترکیب با یکدیگر هستند و در نهایت تنها یک برنده باقی خواهد ماند.


نویسنده: جیمز جان بل - مترجم: مهدیار حمیدی

منبع:  سیاحت غرب